حتما پيش از اين به دفعات در مورد هارنس و اثرات يا عوارض استفاده از آن شنيده ايد و يا خوانده ايد. در اين مقاله تلاش خواهیم کرد از منظري متفاوت به اين موضوع بپردازیم تادر پایان با درک عميق علل و مکانيزم پيدايش آسيب هاي ناشي از هارنس ، قادر باشیم راهکارهايي مناسب براي حل اين معضل ارائه دهيم.
درابتدا به بررسی ترومای حالت معلق می پردازیم و در پایان به بررسی استفاده از هارنس غارنوردی اشاره می کنیم.
ترومای حالت معلق
اگربدن انسان برای مدتی در حالت عمودی و بدون تحرک باشد،نیروی جاذبه تاثیر مهم در روند جریان خون دارد و جریان خون شریانی تحت فشار هارنس بوده و جریان خون وریدی تحت فشار هارنس و نیروی جاذبه می باشد.
در حالت تعلیق علاوه بر سیستم شریانی ، وریدها نیز دچار اختلال عملکرد می شوند.
نتیجه:افت جریان خون سیستم اعصاب مرکزی و نتایج آن
- اولین علامت می تواند سنکوب باشد.و باقی ماندن در این حالت باعث نارسایی خونرسانی و کبود اکسیژن در مغز و مرگ می شود.
- خطر مهم دیگر عدم کفایت خونرسانی به قلب و در نتیجه انفاکتوس قلبی است.
افراد در معرض خطر:
-غارنوردان
- سنگ نوردان
- یخ نوردان
- کارگران صنعتی در ارتفاع
- چتر بازان
(علت مرگ در افرادی که به صلیب کشیده می شدند نیز همین سندرم بوده)
علت های احتمالی برای بروز سندرم:
-آسیب دیدگی یا شکستگی درغارنوردان، سنگ نوردان و...
- از دست دادن ابزار های صعود یا فرود در غار یا دیواره
- از دست دادن منبع نور در غار
- گیر افتادن هنگام کار با طناب ثابت
ایجاد اثر فشاری بر سیستم گردش خون:
1-شریا ن ها
در این حالت جریان طبیعی خون از قلب به اعضای بدن دچار اختلال شده و فرد گرفتار را در معرض مشکلات و خطرات مختلف قرار میدهد.
2- وریدها
در این حالت جریان برگشتی از اندامها به قلب مختل شده و موجب بروز عوارض و خطرات دیگری میشود.
تجهیزات و لوازم نا مناسب و یا غیر استاندارد،خطاهای انسانی و قرار گرفتن در محیط و وضعیتی که پتانسیل لازم را دارند،در ایجاد این عارضه نقش دارند.
علایم سندرم هارنس:
علایم ناشی از اثر فشاری و انسدادی بر سیستم شریانی:
-درد
- گزگز و کرختی در قسمت دیستال اندام
- رنگ پریدگی در دست و پا
- احساس سردی در اندام ها
علایم ناشی از اثر فشاری و انسدادی بر سیستم وریدی:
-غش کردن و سنکوب
- خوب آلودگی
- احساس خستگی و ضعف شدید
- تورم اندام های فوقانی یا تحتانی
پیشگیری:
-استفاده از تجهیزات مناسب و استاندارد با توجه به نوع فعالیت
- تسلط بر روش های فرود و صعود
- آشنایی و تبهر همه نفرات گروه بر روش های نجات شخصی
- تلاش برای بالا نگه داشتن پاهای فرد گرفتار
- حرکت دادن اندام مصدوم غیر هوشیار در حالت معلق به منظور تحریک گردش خون
نکته مهم : (تقلید حالت شبیه به رکاب زدن در عمل ممکن است موجب افزایش احتمال سنکوب شود)
درمان:
-هوشیاری و یا غیر هوشیار بودن مصدوم مهم است
- تلاش شود تا مصدوم از حالت تعلیق خارج شود و با استفاده از برخی ابزار و وسایل ، امکان بر قراری جریان خون را فراهم نماییم.
- در اولین فرصت وضعیت مصدوم را از جهت درجه و شدت هیپوترمی کنترل کرده و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام میدهیم.
بهترین کار برای کمک به مصدوم رها شدن از حالت معلق و قرار گرفتن در حالت خوابیده است(بالا نگه داشتن پاها خیلی مهم است)
-تجویز محلول بیکربنات به منظور تصحیح وضعیت اسیدی خون به قلیایی برای پیشگیری از بروز خطرات ثانویه اسیدوز متابولیک در مصدوم ضروری است.
سندرم هارنس در غارنوردی
قدم نخست : اولين گام در اين راستا، شناخت چگونگي تآثير هارنس بر غارنورد است. هنگام استفاده طولاني مدت از صندلي ( سينه صندلي ) قسمت هايي از بدن بيشتر در معرض فشار ناشي از وزن غارنورد قرار مي گيرند. اين قسمت ها شامل ران ها، کمر و شانه ها هستند. به دنبال اين فشار طولاني مدت، جريان خون سرخرگي و نيز سياهرگي دچار اختلال خواهند شد. شايعترين عارضه اين فرآيند کاهش خونرساني به اندام هاي فوقاني و تحتاني، کاهش بازگشت طبيعي خون سياهرگي از اندام ها به قلب و بروز برخي اختلالات در سيستم عصبي اندام ها است. احساس کرختي و گزگز در دست و پاها، تورم اندام هاي فوقاني و بويژه تحتاني، مستعد شدن فرد براي ابتلاي سريعتر به سرما زدگي و در نهايت افت شديد عملکرد و کار آيي غارنورد از مشکلات شايع مي باشند.
به مجموع اين عوارض ((سندرم هارنس)) گفته مي شود. عوامل مؤثر در بروز سندرم هارنس در غارنوردی را ميتوان به چند دسته کلي تقسيم کرد. در ادامه تلاش خواهم کرد ضمن تشريح اين عوامل، راهکارهايي ساده و کار آمد جهت مواجهه با آنها را نيز توضيح دهم.
فاکتور هاي موثر در اين سندرم را مي توان در چهار گروه اصلي مورد بررسي قرار داد:
اول : عوامل انساني
1 - سرپرستي و مديريت عمليات : دقت و صحت انتخاب نفرات يک تيم با توجه به مسير مورد نظر از اهميت زيادي برخوردار است. توجه به توانايي هاي اعضاي يک تيمْْْ، وضعيت جسماني و نيز رواني آنها نيز خيلي مهم است. مديريت مي بايست پويا و مستمر باشد و در صورت بروز تغييرات در عملکرد نفرات، تصميمات مقتضي گرفته شده و در اسرع وقت به اجرا نيز در آيند.
2 - تفاوت هاي فيزيولوژيک و آناتوميک : برخي انسانها به طور ذاتي داراي تفاوت هاي بارزي در سيستم گردش خون، وضعيت عروق خوني و اعصاب خود نسبت به ديگران هستند. برخي از اين تفاوت ها، توانايي افراد را در تحمل فشار هاي ناشي از هارنس و عوارض آن افزايش مي دهد. به عبارت ساده تر اين افراد مقاوم تر هستند.
3 - آمادگي جسماني : هر اندازه يک غارنورد از لحاظ فيزيکي و جسماني در وضعيت بهتري باشد، سرعت عمل او در انجام عمليات روي طناب افزايش يافته و در نتيجه زمان کمتري در معرض فشارهاي ناشي از هارنس قرار مي گيرد.
4 - وزن غارنورد : وزن انسان به طور مستقيم بر شدت عوارض ناشي از هارنس تآثير گذار خواهد بود. وزن متناسب علاوه بر آنکه موجب تحمل فشار کمتري در نواحي اتصال هارنس با بدن مي گردد، از طرف ديگر موجب افزايش سرعت عمل، کارآيي و ايمني غارنورد نيز مي شود.
دوم : عوامل محيطي
1 - سرما : دماي اکثر غارها پايين تر از دماي محيط بيرون از غار است و فعاليت در چنين فضايي احتمال بروز عوارض ناشي از سرما را در غارنورد افزايش مي دهد. با توجه به اختلال خونرساني در سندرم هارنس و بويژه در اندام هاي انتهايي، توجه بيشتر غارنوردان به اثر همزمان اين دو عامل از اهميت زيادي برخوردار است.
2 - رطوبت : اين عامل همواره همراه غارنوردان بوده و به اشکال مختلف موجب آزار و تحميل صدماتي به آنها مي گردد. رطوبت پله اي است که به سرما ختم مي شود و اين عوامل در مجاورت يکديگر مي توانند صدمات و عوارض ناشي از هارنس را در غارنوردان به شدت افزايش داده و مشکل آفرين باشند. مراقب خيس شدن خود در غارها باشيد.
3 - سختي مسير : زمان صعود از يک چاه 20متري همواره يکسان نبوده و به عوامل متعددي بستگي دارد. گاه ويژگي هاي مسير به گونه اي است که زمان و انرژي زيادي از غارنورد مي گيرد. اين عامل با تآثير مستقيم بر زمان درگيري با هارنس، اهميت خود را در ميان عوامل محيطي به رخ مي کشد. بديهي است بايد تلاش کنيم همه عوامل را براي انجام صعودي سريع و ايمن در مسير هاي دشوار در نظر گرفته و اعمال کنيم.
4- ارتفاع مسير : هر قدر ارتفاع مسير هاي عمودي بيشتر باشد، زمان درگيري غارنورد با هارنس و احتمال وقوع مشکلات بيشتر خواهد بود.
سوم : تکنيکي و تاکتيکي
1 - تکنيک فردي : هر اندازه يک غارنورد عمليات فني را با دقت و سرعت بيشتري اجرا نمايد (تکنيک خوب)، ميزان اتلاف انرژي و در نهايت اتلاف وقت و آسيب هاي متعاقب آنرا به حداقل خواهد رساند. انجام حرکات دقيق و مناسب روي طناب، ميزان ارتفاع صعود شده در هر بار يومار زدن و... از اهم اين مسايل هستند.
2 - تاکتيک صعود : انتخاب روش مناسب کار روي طناب با توجه به کيفيت مسير، تجهيزات موجود و توان غارنورد از عمده مسايلي است که در صورت اعمال مديريتي صحيح تا حد چشمگيري از عوارض و مشکلات کار طولاني مدت با هارنس در فضاي عمودي ميکاهد. براي مثال مي توان به رکاب زدن با يک پا، جفت پا و يا بصورت متناوب اشاره کرد.
3 - مانور حرکتي غارنورد : جابه جايي به موقع و توزين وزن بدن به تناوب بر روي پاي راست و چپ، نقش مهمي در پيشگيري از وقوع علايم سندرم هارنس خواهد داشت.
4 - ساک غارنوردي : گاه يک غارنورد مجبور است کيسه باري سنگين را با خود حمل نمايد. اين مهم در صعود از چاه ها به معضلي تبديل مي شود. روش حمل کيسه بار بسيار مهم بوده و بهتر است تا حد ممکن (بويژه هنگام حمل بارهاي سنگين)، غارنوردان سا ک خود را بطور غير مستقيم بالا کشي کنند. بهتر آنست که بعد از صعود شخص غارنورد، کيسه بار وي بصورت جداگانه بالا کشيده شود. فراموش نکنيد حمل کيسه غار چه به صورت کوله پشتي و جه به صورت اتصال مستقيم به هارنس، ميتواند موجب انتقال وزن آن به هارنس و بروز علايم سندرم هارنس شود.
چهارم : تجهيزات
1 - هارنس : يکي از مهم ترين تجهيزات غارنوردي است. استفاده از صندلي هاي تخصصي غار، بهره گيري از تسمه هاي پهن در نواحي ران، کمر و کمربند شانه اي، سايز مناسب هارنس و ... تا حد قابل توجهي از ميزان علايم سندرم هارنس خواهد کاست.
2- ابزار فني : بهره گيري از ابزار مناسب و تخصصي غار نوردي موجب افزايش کار آيي غارنورد، ايمني بيشتر و درنهايت کاستن از اتلاف وقت و در گيري با هارنس خواهد شد. براي مثال : صعود با کرول به مراتب سريع و ساده تر از صعود با ميني يومار است.
3- طناب : متآسفانه هنوز هم تعدادي از غارنوردان با طناب هاي ديناميک کار مي کنند! صعود و انجام عمليات مختلف روي طناب هاي ديناميک موجب اتلاف انرژي و زمان زيادي مي شود. با استفاده از طناب هاي استاتيک راه ورود علايم سندرم هارنس را به دنياي خود ببنديم.
4 - پوشاک : به کار گيري پوشاک مناسب با حداکثر حفاظت در نواحي درگير با هارنس يا هارنس سينه، تا حد زيادي از بروز عوارض ناشي از سندرم هارنس روي اندام ها جلوگيري خواهد کرد.
نکته مهم : به خاطر داشته باشيد هنگام عمليات امداد و نجات در غارها، بدلايل متعدد نفرات غارنورد و بويژه فرد مصدوم، مدت زمان زيادي را در حالت معلق روي طناب و هارنس قرار خواهند گرفت. کم توجهي به اين موضوع، مشکلات و خطراتي را متوجه اين افراد خواهد ساخت. تلاش در جهت اجراي عملياتي سريع و کامل، به کار گيري تجهيزات مناسب و مفيد، بهره گيري از تيمي قوي و کارآزموده و نيز ارائه حمايت هاي مضاعف به مصدوم در حالت تعليق روي طناب از اهم موضوعاتي است که بطور جدي مي بايست مورد توجه قرار گيرند.
منابع : فصلنامه کوه، شماره 54، بهار 88 ( مقاله ارسالی دكتر مسعود حمیدی
مربی و مدرس غارنوردی)
http://agahm.blogfa.com
گردآوری:پگاه جمالیان