آویشن (thymusvulgris)

تيره ي نعناعيان
اين درختچه ي كوتاه وخاكستري كه ارتفاعش به 10 تا 40 سا نتيمتر مي رسد به صورت خود رو در تمام مناطق گرم وآفتابي مي رويد(در مناطق كوهستاني لا به لاي سنگها فرو مي رود ) همچنين در بسياري از باغ ها نيز كاشته مي شود . شاقه اش چوبي و پر شاخه باريك و مستقيم است . برگهايش حاشيه ي تاب خورده وسطحي زيرين پرزدار دارند . و ريز و نوك تيز اند .
گلها كه زير برگهاي بزرگ جمع مي شوند ؛ ريز و صورتي و سفيد يا بنفش هستند گل در اوخر بهار تا اوايل پاييز باز مي شوند قسمت هاي مورد استفاده :سر شاخه هاي گل دار و برگ . توصيه ميشود كه گل و برگها در زماني كه كه گياه حيث ماده فعالش غني تر از هميشه است يعني در آغاز گل آوري چيده مي شود.

تاريخچه

قدما آن را خوب مي شناسند تؤفر است (278 _372) قبل از ميلاد از آنها نام مي برد و به ترتيب آنها را و آويشن سفيد و آويشن سياه است . سقراط هم از آن اسم مي برد وجالينوس مي گويد آويشن گياهي برنده وگرم است وضمن زياد كردن ادرار و عادات ماهانه مي توان از آن براي سقط جنين استفاده كرد . مي توان داخل بدن را با آن شستو شو داد و آشاميدن در ناراحتي هاي ريوي سرفه را مي پزيرد .
وير‏‏‏‏ييل (19_70) قبل از ميلاد در مجموعه شعر خود به نام قطعه اي را وقف عطر اين گياه كرد و آن را ببوي عسل تشبيه كرده . آتيوس طبيب نام دار و جراح معروف يوناني قرن پنجم ميلادي در كتابش بنام تتراپيبلوس تاكيد مي كند كه براي نقرسي ها چهار دراگم پودر در آن ناشتا داده وكمي سركه نيز همراه آن مي كنيم اين باعث خروج سموم وعفونتهاي مزاحم بدن كه ايجاد درد مي كنند مشود واوبا توصيه ي دادن پودر اين گياه به اشخاصي كه درد هاي كليوي و مثانه اي ،نفخ كوليت ، حالات غم زدگي و گرفتگي هستند دستور هاي خود را دنبال مي كند .
پلين مي گويد بايد آويشن را در زمان گل دادن چيد و گل هاي آن را در سايه خشك كرد . از اين گياه دو نوع وجود دارد سفيد وسياه كه هردو خواص نيكويي دارند ديد چشم را روشني مي دهندچه به صورت غذا وچه به صورت دوا دارويي بسيار مفيد براي سرفه هاي طولاني و آزار دهنده است كه خروج خلط را آسان مي كند و مخلوط آن با عسل مانع غلظت خون مي گردد . در مصرف خارجي ضماد خردلي آن براي دفع بلغم وآرام كردن دردهاي قديمي گلو و معده نيك است . معذالك بايد آم معتدل بود چه زيادش ايجاد ناراحتي مي كند.
آويشن دوبار در فارما كوپه هاي قرن يازدهم ميلاددي ظاهر مي شود. هيلد گارد وآلبر بزرگ از آن نام برده اند و براي جذام ، فلج وناراحتي هاي عصبي نيكويش مي دانند.
وان سويتين بخار دم كرده را بر عليه لومباگو مصرف ميكند و لمري آن را جهت تقويت مغز و ضد سم آكوليك و كمك كننده ي هضم و مقاوم سازنده بر عليه سموم و انگيزنده رگل و كمك كننده به وضع حمل توصيه مي كند .

بررسي عمومي

يكى از شناخته شده ترين گياهان دارويى در طب سنتى ايران و اروپا، آويشن است. داراى خواص دارويى بسيارى است، اين گياه به صورت كاشته شده در ايران موجود است. اما برخى از گونه هاى جنس آن، در شمال و غرب كشور پراكنده اند.

گیاهی دارویی است از تیره نعنا که درختچه‌ای کوتاه و پر شاخه‌است که برگهای نازک و متقابل دارد .دارای گل‌هایی سفید و چتری و منفرد است. گونه‌های مختلفی از آن در کوهستان‌های ایران میروید که نام‌های گوناگونی دارد و در منطقه خوروبیابانک به اوشون معروف است

آویشن گیاهی كوهستانی و معطر است كه تنوع زیادی دارد. این گیاه دارای طبیعتی گرم و خشك است. گياهي است سالان زي كه براي مصرفي كه در آشپزي دارد آن را در باغچه مي كارند . بغير از مصرف معطر ساختن آن براي سس ها و بعضي سوپها اين گياه داراي خواص فراوان است . دو نوع كاملا مشخص اين گياه وجود دارد.مال باغها كه كه مصرف جاري دارد و ديگري نوعي است كه به طور وحشي در بلوط زارها مي رويد وبه آن كاكوتي مي گويند.

از آويشن در صنايع غذايى، دارويى، بهداشتى و آرايشى استفاده متنوعى مى شود. اروپا به همراه آمريكا يكى از بازارهاى عمده مصرف كننده آويشن است. آمريكا، ساليانه، حدود ۱۰۰۰ تن آويشن وارد مى كند. روغن سفيد آويشن، تنتور و عصاره مايع آن به عنوان تركيبات معطر در اكثر فرآورده هاى غذايى مهم شامل دسرهاى لبنياتى منجمد، ژلاتين ها و دسرهاى محتوى آردبرنج استفاده مى شود.
این گیاه در كشور ما معمولاً به صورت خشك شده و پودر مورد استفاده قرار می‌ گیرد ولی در كشورهای دیگر علاوه بر پودر آن، نوع تازه‌اش را نیز در غذا مصرف می ‌كنند زیرا آویشن تازه عطر و بوی بیشتری نسبت به نوع خشك آن دارد . از این گیاه معمولاً به عنوان ادویه برای طعم ‌داركردن انواع غذاها مانند پیتزا، ماكارونی، لازانیا و بعضی خوراك‌ها استفاده می ‌كنند.

یك چهارم قاشق چای‌خوری پورد برگ آویشن خشك ‌شده شامل مواد زیر است:

انرژی: 8/0كیلو كالری

هیدرات كربن 0.02 :گرم                                  

پروتئین:  0.04گرم                           

چربی: 0.01 گرم

فیبر 0.01 :گرم

خواص دارویی:

گياهي است كه بحث و آزمايش بسيار در درمان علاقه مندان برانگيخته ولي مسلم اينست كه مواد عامل آن محرك ، مقوي شديداضد عفوني كننده (بخاطر تيمل كه در روغن اصلي آن يافت ميشود و بيست بار از فنول كه خود ضد عفوني كننده نيرومندي است قويتر ميباشد ) ضمنا گياهي است كه خاصيت نرم كننده ويلساني دارد .
آويشن يك بر انگيزنده ي عمومي است چه بدني وچه رواني . به اين دليل آن را بر عليه تشويشها و دلهره ها و به اصطلاح (ايده هاي سياه ) خوب نمي دانند . عمل آن با مختصري بالا رفتن فشار خون و نيرو هاي بدني همراه است كه خود مي توا ند تقويت كننده ي روح باشد از طر في ديگر به خاطر اثر تونيك آن بر سلسله ي اعصاب مي توان آن را بر عليه تمام بيما ريها ، خسته گيها و ضعف ها به كار برد همينطور در هضم هاي مشكل و درد ناك كمك خوبي محسوب مي شود .

از مهمترین خواص دارویی آن می توان به ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضد بو، ضد تشنج، چاشنی غذا و غیره اشاره کرد .جوشاندهٔ این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است.
فراموش نشود كه آويشن شهرت انگيزنده ي هوش و ايجاد كننده ي اشتهاي جنسي را دارد و به طور كلي گياهي محسوب مي شود كه براي برجا نگاه داشتن سلامتي از آن استفاده ي فراوان مي شود .

قسمت هاى درمانى اين گياه، سرشاخه هاى آن و برگ خشك شده آن است. در طب سنتى از اين گياه به عنوان ضد اسپاسم، درمان سياه سرفه، برونشيت، عفونت ريه، سرماخوردگى، آنفلوآنزا و براى درمان نفخ و گرفتگى هاى عضلانى استفاده مى شود. استفاده امروزى و ثابت شده گياه آويشن براى درمان آسم، سرفه هاى خشك مكرر، آمفيزم و برونشيت است.

چاى دم كرده آن را نيز براى درمان عفونت گوش ميانى، نفخ و تهوع استفاده مى كنند وبرای درمان نفخ شکم و انواع سو هضم و اسهال و اختلالات روده و قاعدگیهای سخت موثر و مفید است.

عصاره آويشن به نام «تيمول» براى بيمارى آسم مفيد است. دم کرده آویشن كاهنده فشار خون است ولی در مصرف دراز مدت آن احتياط ضروري است و عصاره آن به تنهايي و به صورت رقيق نشده نبايد مورد مصرف قرار گيرد. اگر بتوان شيره ي قهوه صبح را با يك فنجان دم كرده آويشن عوض كرد طولي نمي كشد كه اثرات بسيار خوب آن در مصرف كننده پديدار مي شود . اين اثرات عبارت اند از :
عدم خستگي فكر ،سبكي دستگاهاي گوارش ،از بين رفتن سرفه هاي شديد صبحگاهي و با لا خره كمي انگيزنده و خلسه آور كمترين صفاتي است كه مي توان به آن نسبت داد و كمترين حالاتي است كه مي توان ادعا كرد از مصرف آن حاصل مي شود.

اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر آبجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری انها موثر واقع خواهد شد. آویشن ضد تشنج وضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است.

کسانیکه روماتیسم دارند و یا مبتلا به ورم مفاصل شده اند می توانند به آسانی خود را با ضماد آویشن کوهی تازه معالجه کنند و برای این کار باید گل و برگ آویشن را در ظرفی بریزند و روی حرارت قرار دهند و آنرا تا گرم آست روی ناحیه ای که درد می کند بگذارند وببندند. در ضمن برای بر طرف کردن تلخی دم کرده جوشانده گل آویشن کوهی می توانید از عسل استفاده کنید.

اگر سه بار در روز 1تا 4 گرم پودر را به صورت گياه خشك يا دم كرده مصرف كنيد علاوه بر رفع سرفه دردرمان نفخ معده موثر است و همچنین خلط آور، ضد قارچ و در رفع شب ادراري در كودكان موثر بوده و دهان شويه موثری مي‌باشد

برای جلوگیری از ریزش مو ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر اب جوشانده ان را هرچند روز یک بار به سر بمالید. . لوسيون آن از ريزش موها جلوگيري مي كند.
براى مصرف اين گياه، ۱ تا ۴ گرم پودر خشك گياه را در يك ليوان آب جوش دم كرده )به مدت ۲۰ دقيقه) پس از صاف كردن، شيرين كرده و ۳ بار در روز مصرف كنيد. در التهاب حنجره و لوزه ها و براى درمان آفت به صورت غرغره كردن مى تواند استفاده شود. براى اين منظور، يك استكان از پودر گياه را در چهار استكان آب جوش آهسته به مدت ۲۰ دقيقه جوشانيده و پس از صاف كردن، براى شست وشوى دهان استفاده كنيد.
ضمنا در خوردن اویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار میشود مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار میگیرد. از تنتور و عصاره‌های الکلی پیکررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان میشود
حمام آويشن براى مبتلايان به دردهاى عضلانى، مفصلى و روماتيسمى مفيد است. ۵۰۰ گرم آويشن را به مدت يك ربع ساعت در كيسه كوچكى ريخته و مقدارى آب جوش در آن داخل كرده، سپس آن را داخل وان آب گرم بگذاريد و به مدت ۲۰ دقيقه در وان باشيد. البته قبل از انجام حمام آويشن حتماً با پزشك خود مشورت كنيد. ضماد آويشن براى نيش و گزيدگى حشرات موثر است، البته روغن اين گياه سمى است و مصرف خوراكى روغن آن ممنوع است. در حاملگى مصرف اين گياه ممنوع است اما در دوران شيردهى منعى ندارد.

البته، فرآورده هاى دارويى مختلفى از اين گياه ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بيماران قرار مى گيرد.از فرآورده هايى كه به تأييد «نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى» رسيده است مى توان «شربت توسيان»، «قطره توسيگل»، «قطره توسيوين»، «قطره تيم آرتا» و «شربت تيمكس» را نام برد. اين فرآورده ها، همگى ضد سرفه و خلط آور هستند و ايمنى مصرف آنها در دوران شيردهى و باردارى به اثبات نرسيده است. از اين ميان «قطره توسيوين» و «قطره توسيگل» در كودكان كمتر از ۶ سال نيز ممنوع است. همچنين «شربت توسيان» در افراد ديابتى نبايد مصرف شود. اما «قطره تيم آرتا» در تمام سنين قابل مصرف است. قبل از مصرف گياهان دارويى حتماً با پزشك مشورت كنيد.

گردآوری:پگاه جمالیان