به فارسی، « دم اسبی» ، « دم اسب» و « علف هفت بند» گویند. درکتب طب سنتی  با نامهای « ذنب الخیل» و « ذنب الفرس» نامبرده شده است. به فرانسوی آن را Prele des Queue do cheval , Queue do renard , champs , Bottle brush Equisetum می نامند. گیاهی است از تیره) Equisetaceae دم‌اسبیان(نام علمی آن Equisetum arvense L. می باشد. حدود ۵۰ نوع از گیاه دم اسب وجود دارد که در سراسر دنیا دیده می شود. گیاه دم اسب دارای مقدار زیادی آلومینیوم ، پتاسیم، منگنز و فلاوانوئیدزهای دیگر است.   

مشخصات

دم اسب گیاهی است که از ۲۷۰ میلیون سال پیش در روی زمین وجود داشته‌است و به‌عنوان گیاه داروئی در اروپا و چین بکار رفته‌است. دم اسب چون دارای مقدار زیادی سیلیس می‌باشد بنام سیلیس Silica نیز معروف است.

 به طور کلی گیاهان جنس دم اسب از گیاهان بی گل و نهانزادان آونددار چند ساله هستند. همه آنها دارای برگهای کوچک رشد نکرده می باشند به طوری که ساقه هوایی آنها ظاهراً بدون برگ است ولی وقتی خوب دقت شود در گروه ها و بندهای متعددی که ساقه دارد برگهای رشد نکرده ای به صورت فلسهای کوچک سیلیسی و لخت دیده می شود. دم اسب دو نوع ساقه هوایی دارد، ساقه های بارور که در اوایل بهار ظاهر می شوند و رنگ آنها قرمز بدون سبزینه و دیگری ساقه های نازا که پس از آن ظاهر می شوند و رنگ آن سبز و کمی قطورتر است.

ساقه بارور که قرمز است از قشر سیلیسی وشیده شده که به آن سختی خاصی می دهد و از آن برای صیقلی کردنه فلزات و چوب و پاک کردن ظرفهای فلزی مانند بروس فلزی استفاده می شود و از ساقه های نازا که پس از آن ظاهر می شود و رنگ آن سبز و کمی قطورتر است در طب گیاهی استفاده می شود.

گیاه دم اسب دارای ساقه زیرزمینی بسیار دراز ، افقی و بندبند است و در هر بند تورمی غده ای شکل دیده می شود و ریشکهای آن که بر ساقه زیرزمینی اتصال دارند در خاک فرو رفته اند. دم اسب از علفهای هرز لجوج و مبرم است که معمولاً در نقاط مرطوب در جوی ها و باتلاقها می روید. بلندی آن 60-50 سانتی متر است و در طب سنتی از ساقه های نازای گیاه که سبزرنگ و قطورتر است به عنوان دارو استفاده می شود. این گیاه در اروپا و آسیا انتشار دارد. در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی از داروهای مورد توجه است. در هند در ارتفاعات هیمالیا و در ایران در مناطق شمال ایران، در گرگان، بندرگز، و پیربازار رشت و در آذربایجان ، تبریز و رنجناب به طور خودرو دیده می شود.

پراكندگي جهاني

اين گياه در هند در ارتفاعات هيماليا موجود است

پراكندگي جغرافيايي در ايران

در نواحي شمالي ايران مانند گرگان ، بندر گز ، گيلان : پيربازار ( سواحل جنوبي مرداب خزر ) ، آذربايجان ، تبريز و رنجناب مي رويد

ترکیبات شیمیایی

در گیاه دم اسب وجود روغن چرب، سیلیسیک اسید، لینولئیک اسید، اکیستونین، اکیستیک اسید و اکیستین تأیید شده است]چیو[ . بعلاوه در گیاه یک ماده تلخ و مقدار کمی اکسالیک اسید، مالیک اسید، نوعی ساپونین و ... وجود دارد. در گیاه تازه 15-3 درصد و در خاکستر گیاه تا 70 درصد سیلیس یافت می شود. آزمایشهایی نشان داده‌است که دم اسبی مقدار بسیار کمی طلا نیز دارد

خواص – کاربرد

گیاه دم اسب از نظر طبیعت طبق رأی حکمای طب سنتی ایران کمی سرد و خشک است و معتقدند که گیاه قابض و بند آورنده خونریزی از اعضای مختلفه بدن است و در بند اوردن خونروی از رحم نافع است.

 جهت بندآوردن خون شيره تازه اين گياه را مي‌توان استفاده كرد.
جهت جلوگيري از خون دماغ شيره اين گياه را در بيني بچكانید.
 جهت درمان خونروي‌هاي داخلي اعم از ريوي يا احشايي و رحمي از دمكرده اين گياه روزي 3 فنجان بنوشید.
 جهت درمان اخلاط خوني از جوشانده دم‌اسب استفاده گردد.
 جهت درمان بيماري‌هاي سل 10 گرم از اين گياه را در 300 سي‌سي آب‌جوش دم‌كرده قبل از غذا يك فنجان بنوشید.

 كساني كه آسم دارند از دمكرده دم‌اسب استفاده كنند.

از این گیاه بعنوان مدّر استفاده می شود.

خاکستر گیاه برای رفع اسیدی معده و سوء هاضمه استفاده می شود.( كمي بعد از غذا ميل كنید)

 ضد درد و مسکن است.

برای معالجه روماتیسم  وسوزاک مصرف می شود.

از جوشانده آن برای رفع حالت تب در معده و کبد می خورند.

برا ی رفع گلو درد و ورم گلو جوشانده دم اسبی را غرغره کنید.

کمپرس آن برای برطرف کردن دردهای آرتروز و ورم مفاصل مفید است. (این گیاه به واسطه دارا بودن تركیبات طلا در درمان آرتروز مورد استفاده قرار می گیرد)

برای درمان التهاب چشم، چشمان خود را با جوشانده دم اسب بشوئید.

 ضرب خوردگی قسمت‌های مختلف بدن را با کمپرس دم اسب التیام دهید.

این گیاه برای معالجه ناراحتی پروستات، عفونت های مجرای ادراری، دفع سنگ کلیه و کیست به کار برده می شود(جهت بيماري‌هاي كليه و دفع سنگ كليه از دمكرده دم‌اسب هر 6 ساعت يك فنجان بنوشید.)

مصرف دم کرده این گیاه از ریزش مو جلوگیری می کند.

خاصیت ضدمیکروبی وضدالتهابی دارد.(براي ضدعفوني كردن و التيام زخم‌ها با جوشانده اين گياه زخم را شستشو دهید.)

ماده معدنی موجود در آن برای استحکام بخشیدن به ناخن های ضعیف، شکننده و لک های سفید روی آن موثر است.

استنشاق بخار دم کرده این گیاه، گرفتگی مجرای تنفسی را باز می کند.

برای رفع سرفه های خشک، برونشیت، گرفتگی مجرای تنفسی و تب مربوط به سرماخوردگی و آنفلوآنزا، روزی ۲ لیوان دم کرده این گیاه را میل کنید.

 مصرف کپسول عصاره این گیاه قبل از هر وعده غذایی به مدت ۲ ماه برای بیماران دیابت نوع ۲ مفید است.

غر غره با دم کرده آن التهاب لوزه،زخم دهان و خون ریزی لثه را برطرف می کند.

سیلیکای موجود در آن ، باعث تقویت و رشد مو می شود. از طریق ماساژ دادن موها با این گیاه می توان از ایجاد موخوره پیش گیری کرد.

سیلیکای موجود در آن با تقویت بافت های پیوندی مغز و سلول های عصبی، حافظه ضعیف را تقویت می کند.

مصرف آن با کلسیم برای پیش گیری از بروز پوکی استخوان، آرتریت و بیماری های دیگر مربوط به تراکم پایین استخوان مفید است.

ناراحتی کلیه و مثانه را رفع می کند.

این گیاه را نباید کودکان خردسال و زنان حامله مصرف کنند.

از اين گياه در دامپروري به عنوان علوفه براي افزايش شير به گاوهاي شيرده استفاده مي شود

طرز استفاده:

دم کرده : یک قاشق مربا خوری از گیاه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و برای مدت 10 دقیقه دم کنید .

جوشانده : مقدار 100-80 گرم گیاه خشک را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید برای مدت نیمساعت بجوشد سپس آنرا صاف کرده و بمقدار یک فنجان قبل از هر غذا بنوشید .

گرد دم اسب : گیاه خشک شده را در آسیاب برقی بریزید تا بصور پودر دراید . مقدار مصرف پودر یک گرم قبل از هر غذا است .

زیان ها و عوارض جانبی:

 این گیاه را نباید اطفال خردسال و زنان حامله مصرف کنند. مقدار مصرف زیاد آن نیز ممکن است باعث ناراحتی معده و اختلال در دستگاه هضم و اسهال شود.

مصرف بيش از حد گياه دم اسب به علت داشتن ماده شيميايي اكيستين ايجاد مسموميت مي نمايد و حيواناتي كه به ميزان زياد از اين گياه مصرف مي كنند دچار تب و لاغري مي باشند ، ضربان قلب آن ها نامنظم و عضلات آن ها ضعيف مي باشد . اين گياه را نبايد بيش از شش هفته مصرف نمود زيرا باعث التهاب دستگاه گوارش مي شود .
Thiamase يا ماده سمي گياه باعث عدم تعادل ، اختلالات حركتي ، در نهايت باعث كومت و مرگ مي شود .
همچنين گياه دم است داراي مقداري سلنيوم مي باشد و مصرف زياد آن موجب نقص مادرزادي مي شود . لذا زنان باردار بهتر است از آن استفاده نكنند .
در بيماري هاي قلبي و كليوي به دليل اثرات مدري آن كه موجب افزايش دفع پتاسيم مي شود منع مصرف دارد و با توجه به مقادير زياد سيليكاي معدني و سميت گزارش شده از جويدن ساقه هاي اين گياه ، مصرف آن در كودكان مجاز نمي باشد . همچنين مصرف طولني مدت آن به شكل پودر ، با توجه به مقادير زياد سيليكاي معدني در آن و فعاليت تياميناز اين گياه ممنوع است

گردآوری:پگاه جمالیان