تاریخچه و گزارش بازدید از چاه قلعه بندر - (14/10/1391)

نوع غار : کشف شده

نام (های) غار : چاه قعله بندر

 Qa'le Bandar (Chah e Qa'le Bandar) : نام فارسی غار بصورت لاتین

معنی نام (وجه تسمیه) : چاهی معروف در محدوده داخلی پهن دژ (فهندژ)

 29˚ 37' 4" : (N)  عرض جغرافیایی دهانه غار

 52˚ 34' 41" : (E)  طول جغرافیایی دهانه غار

ارتفاع دهانه اصلی از سطح دریا : 1621 متر

 garmin 60csx : نوع جی پی اس

تعداد دهانه غار : 1 دهانه

استان : فارس

نزدیکترین شهر : شیراز

نزدیکترین روستا : -

نشانی محل غار : با کوهپیمایی ساده و در حدود 10 دقیقه و روبروی باغ دلگشای شیراز

طول غار : - متر

عمق غار : 88 متر

تاریخ نقشه برداری : 14/10/1391

اسامی اعضای تیم نقشه برداری : شاهپور امرالهی-مرتضی سرمست-شرکان شریفی

نام عکاس : میثم علی ویسی

توضیحاتی درباره نوع غار : این دژ باستانی که به مرور زمان تخریب گردیده است فقط آثار دیوارها و برجک های آن به جای مانده اما مهیج ترین و بارز ترین این اثر کهن تعداد چند دهانه چاه دستکند در سنگ های یک پارچه این کوه است. چاه قلعه بندر بزرگترین چاه این محدوده می باشد که با دهانه ای ابعاد 5 در 3 متر و عمق 88 متر و در ارتفاع 1621 متری از سطح دریا ، دل این کوه معروف شیراز را خراش داده و تا انتهای آن با همان شکل اولیه ادامه و پایان می یابد. البته این چاه در گذشته ی نه چندان دور به عمق 104 متر بوسیله ریسمان و وزنه اندازه گیری شده بوده ولی بدلیل ریخته شدن آوارهای فراوان انتهای آن مسدود و غیر قابل عبور می باشد. دهانه این چاه تا به حال 2 بار توسط مسئولین وقت شهر شیراز برای جلوگیری از حوادث احتمالی بسته شده است ولی در این دو بار این چاه توسط عده ای باز و غیر ایمن گردیده است.

شرحی از پیمایش و ابزار مورد نیاز : با توجه به ژرفای این چاه احتیاج به 2 حلقه طناب استاتیک می باشد یکی برای صعود و فرود و یکی برای بک آپ

جانداران داخل غار : کبوتر، هزارپا

اطلاعات، داستانها و افسانه های اهالی در مورد غار : نکته جالب این است که از زمان های قدیم گفته می شده که این چاه به بندعباس راه دارد و اینکه انتهای این چاه تعداد زیادی (کله کوب یا کله بند) مشاهده شد که یکی از شگردهای درآمدزایی دعا نویسان و جادوگران است برای سرکیسه کردن مردم خرافاتی (کله کوب بمعنی کوبیدن تعدادی میخ آهنی بر سر و صورت جمجمه گوسپندان بدبخت و بسته بندی آن و انتقال به مکانی که غیر قابل دسترس و دید انسان باشد).

کشفیات درون غار (اشیاء یا ابزار تاریخی، استخوان انسان یا جانور، ...) : -

توصیف سختی غار برای پیمایش : این چاه فقط به دلیل فرود و صعود طولانی آن سخت و فنی می باشد

توضیحات دیگر : این چاه تا به حال موجب کشته شدن 2 کوهنورد شده است

تاریخچه چاه قلعه بندر

فهندژ ، کهن دژ یا پهن دژ بیشترین نام هایست که در طول تاریخ به خود گرفته است؛ واقع بر کوه سعدی در کنار باغ زیبای دلگشا زمانی تمام دشت شیراز را زیر پای خود داشته است . میراثی ارزشمند که از تمدن گذشته به ما رسیده است . سرگذشتی رمز آلود که حالا در بی توجهی ما دوران فرسودگی اش را سپری میکند ، در میان شیرازی ها به قلعه بندر (قلعه ی پهندر) بیشتر شهرت دارد مجموعه ای از چاه سنگی مربوط به دوره هخامنشیان و گورهای صخره ای موجود در محل مربوط به دوره ساسانی و سفال های پراکنده ی دوره اسلامی، نشانگر این که در دوره های مختلف تاریخی مورد استفاده قرار می گرفته و هرکدامش یادگاری از دوره های مختلف و طولانی زندگانیش است.

کارشناسان میگویند اگر قدمتش به قبل از هخامنشیان نرسد، ولی به همان دوره میرسد . قلعه ای با دو برج دیدبانى، قبور صخره‏اى بی نظیر و آثار ساختمانى كه بيشتر آنها به دليل گذشت زمان و بی توجهی مسئولین مخروب و يا در زير خاك مدفون شده‏ اند.

چاه مسطتیلی تراشیده شده از سنگ با عمق 102 متر و دهنه ای 5 *3 متر که طبق تعبیری این چاه یا رصدخانه‌ بوده یا استوان برای کاهن‌ها بوده است تا استخوان‌های اشخاص معتبر که مقامی‌ داشته‌اند را به چاه بریزند ، و همینطور در زمانهای مختلف با تغییر کاربرد ادامه ی حیات داده است . و میگویند پس از حمله ی امیر مبارزالدین به شیراز و دستگیری شیخ ابو اسحاق اینجو حاکم ستوده شده حافظ و عبید زاکانی برای جلوگیری از شورش مردم اعلام داشتند که او را به قلعه فهندژ خواهند برد .

در اوايل مشروطيت جنازه شهيد سيد احمد دشتکي ، از روحانيون شيرازي طرفدار مشروطه ،که در ماه محرم در حسينيه قوام توسط نيروهاي قوام به شهادت مي رسد را در همين چاه معروف قلعه بندر مي اندازند که پس از پيروزي مشروطه خواهان ، استخوان هاي او بيرون آورده مي شود و با احترام و تجليل به خاک سپرده مي شود. و اینها فقط مثالهایی کوتاه از حضور پر چالش این مجموعه در تاریخ ما است که به ما میگوید مرا فراموش نکنید و از درسهای من عبرت بگیرید .

اين بنا در تاريخ 13/5/1380 با شماره 4524 در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.

منبع: http://shirazis.ir

همچنین برای دریافت اطلاعات بیشتر راجع به تاریخچه این چاه خواندن کتاب جغرافیای بلاد و نواحی: قلعه بندر در حوالی شیراز را به شما توصیه می کنم. شما می توانید کتاب ذکر شده را از طریق لینک زیر دریافت کنید.

گزارش برنامه

سرپرست برنامه: نادر کرمی

مسئول فنی: مرتضی سرمست

مربیان حاضر در برنامه: محمد صادق حمیدی، نادر کرمی، آذران حمیدی

اسامی اعضای تیم نقشه برداری: شاهپور امرالهی، مرتضی سرمست، شرکان شریفی

عکاسان: میثم علی ویسی، سیاوش عزیزی

گزارش کتبی و شفاهی: شاهپور امرالهی

هموندان حاضر در برنامه: شاهپور امرالهی، مرتضی سرمست، شرکان شریفی، نادر کرمی، رضا شریفی، میثم علی ویسی، حسین حسینی نیک، پیمان عزیزی، آذران حمیدی، محمد صادق حمیدی، سیاوش عزیزی

روز پنج شنبه مورخ 14/10/1391 ساعت 7:00 پس از ملاقات 5 تن از دیگر هموندان در جلوی کوی سرسره آرامگاه سعدی و تقسیم ابزار لازم جهت اجرای برنامه به سمت چاه قلعه بندر به راه افتادیم.

بعد از تقریبا 15 دقیقه کوهپیمایی به دهانه چاه رسیدیم و شروع به تعویض لباس کردیم. در همین حین هم آقای کرمی سرپرست محترم برنامه به همراه آقای سرمست مسئول فنی خوش اخلاق و صبور باشگاه، زحمت نصب کارگاه ها رو کشیدند. بعلت ژرفای زیاد چاه از دو طناب برای فرود استفاده شد که یکی برای فرود و دیگری برای پشتیبان استفاده میشد.

دو کارگاه هم برای هر کدوم نصب شد. دو طناب دیگه هم بمنظور قرار گیری طناب های اصلی در مرکز چاه و عدم سایش اونها به لبه به رل هایی که در طرفین چاه نصب گردیده بود متصل گردید.

همین جا باید ذکر کنم که چاه در دامنه جنوبی قرار گرفته که دارای دهانه ای به ابعاد 3 در 5 متر می باشد. البته دهانه تا چند سال پیش پوشیده نبود که بعلت خطرناک بودن موقعیت آن برای کوهنوردان، دهانه آن پوشیده شد که بعدها دو دهانه به اندازه عبور یک شخص بر روی آن ایجاد شد. البته به این نکته هم اشاره کنم که چون جنس پوشش ایجاد شده از یک ردیف بلوک سیمانی نه چندان قوی استفاده شده حتی راه رفتن بر روی این پوشش نیز می تواند خطرناک و سبب ریزش آن شود.

پس از نصب کارگاه ها و آماده شدن بچه ها و ریختن طناب ها، آقای سرمست بعنوان اولین فرد فرود رونده آماده فرود شد. چون از عمق چاه اطلاع دقیقی نداشتیم بین آقای سرمست و آقای کرمی علائمی قرار داده شد تا در صورت وجود مشکل در ارتباط کلامی از این علایم که با استفاده از طناب ارسال میشد اسفاده شود. ساعت 9:30 بود که اولین فرود انجام شد و آقای سرمست حدودا بعد از 10 دقیقه اعلام کردند که به انتهای چاه رسیدند. بعد از اون بچه ها به ترتیبی که در نظر گرفته شده بود شروع به فرو رفتن کردند. در همین اثنا هم بقیه بچه ها به ما پیوستند. همچنین بچه ها افتخار همراهی آقایان محمدصادق حمیدی و آذران حمیدی از مربیان گرامی رو هم داشتند. حدود ساعت 12:30 بودکه آخرین نفر هم فرود رفت و جمعا 8 تن از بچه ها فرود رفتند و 3 نفر هم برای پشتیبانی بالا موندند.

بچه بعد از گرفتن چند عکس از فضای چاه و همدیگه شروع به صعود کردند. در مورد فضای چاه ه باید بگم که کاملا آثار ابزار حفر چاه هنوز بر بدنه آن دیده میشد و در بدنه آن چند طاقچه هم وجود داشت. در یکی از طاقچه ها هم آثار دیواری بود که با سنگ و ساروج بنا گردیده بود. کف چاه هم مملو از لوله های آبیاری قطره بود و همچنین کله های گوسفندی که توسط افراد خرافی به ته چاه افکنده شده بود.

البته سطح دیواره چاه نشون می داد که هنوز چاه ادامه داشته ولی به علت پرتاب سنگ های متعدد و شسته شده خاک های بالای چاه توسط بارون ژرفای آن نسبت به گذشته تغییر کرده بود.
حدود ساعت 6:30 بود که آخرین نفر از بچه ها که باز هم خود آقای سرمست بود از چاه خارج شد که همین جا جا داره از ایشون و آقای کرمی و محمدصادق حمیدی که زحمت حمایت از بچه ها رو کشیدن بسیار تشکر کنم. همچنین از آقای آذران حمیدی برای حضور در برنامه و همراهی بچه ها و همچنین خود هموندان هم تشکر می کنم.

برای دیدن تصاویر بیشتر می توانید به بخش گالری مراجعه کنید.