موقعیت جغرافیایی و پوشش گیاهی و حیاط وحش خاییز
منطقه خاييز در جنوب شرقي شهرستان تنگستان به وسعت تقريبي حدود 3۵000 هكتار قرار دارد. اين منطقه از شمال به رودخانه باهوش و ارتفاعات قلعه دختر ،از جنوب به ارتفاعات بيرمي ،از شرق به كوه سرخ و از غرب به اهرم محصور مي شود. کوه های خاییز از مجموعه رشته كوههاي زاگرس است وبلندترین کوه منطقه بیرمی نام دارد که ارتفاع آن1950 متر مي باشد.به این کوه بلندبام استان بوشهر نیز گفته اند. وجود اين کوه و همینطور وجود چشمه هاي آب شيرين كوه بيرمي باعث وجود آب وهوايي معتدل در اين منطقه شده است . متوسط درجه حرارت سالانه 6/24 سانتيگراد و بارندگي 260 ميليمتر مي باشد. خاييز مجموعا شامل ده روستا و آبادي را شامل مي شود كه مهمترين آنها عبارتند از بنيون ، گشي ،مخدان ، يخ و آشي .
آب و هوا و پوشش گياهي منطقه
موقعیت خاص جغرافیایی این منطقه باعث بوجود آمدن چند نوع پوشش آب وهوایی منحصر به فرد گرديده كه در هيچ جا یا کمتر جای استان بوشهر می توانیم شاهد آن باشیم.
- مناطق پست : از ارتفاع 150 متري در بستر رودخانه فصلي رود شيرين در شمال غربي منطقه شروع مي شود و تا ارتفاع 500 متري در تپه هاي مشرف به تنگه هاي بيرمي ادامه پيدا مي كند.عموماً گياهان علفي يكساله، گياهان بوته اي يكساله وچند ساله مانند خارشتر،قيچ،اشك ودربعضي از نقاط خرزهره و درختچه هاي كهور ايراني، كنار، گزشور و استبرق را درخود جاي داده ، آب وهوا در اين مناطق با ساير نقاط استان بوشهر زیاد تفاوت ندارد.
- تنگه هاي كوه بيرمي نوع دیگری از پوشش آب و هوايي را تشكيل مي دهند كه از ارتفاع 500 متري از ابتداي تنگه بنيون شروع مي شود و تا ارتفاع 900 متري ادامه پيدا مي كند . كوه بيرمي داراي۷ تنگه مهم بنامهاي تنگ تلخ آب بيد ،تنگ بنيون ،تنگ روانی ،تنگ گشي ،تنگ يخ ،تنگ مخدان و تنگ آشي مي باشد . وجود چشمه هاي آب شيرين ودائمي درابتداي اين تنگه ها و ارتفاع نسبتا بالا از سطح دريا باعث رويش گياهان مختلف و ايجاد جنگلها و نيزارهاي زيبا شده است . طبيعت اين تنگه هاي منحصر به فرد را درختان چندين ساله همچون پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مركبات ، نخل ، كنار ، انجير ،درختچه هايي همچون گز ، خرزهزه ، شير بادام ،بوته هايي همچون هلپه ، گون ، گل گندم و علفهايي مثل گاوزبان ، بارهنگ ، دم روباه ، پرسياوشان تشكيل مي دهند. وجود حيات وحش متنوع اين تنگه ها را به اكوسيستمي بارز با چشم اندازي زيبا تبديل شده است. دمای هوا در اين منطقه بطور محسوب باساير نقاط استان بوشهر تفاوت دارد و بهتر و خنکتر است.
-نوع سوم، اقليم كوهستاني منطقه است كه از ارتفاع 1000 متر، با تغيير در پوشش گياهي شروع مي گردد و كم كم درختچه ها و بوته هاي برگ ريز جاي درختان پهن برگ را مي گيرند . بارز ترين گياه اين منطقه آويشن شيرازي است كه فقط در ارتفاع 1000متري به بالا مشاهده مي گردد . پوشش غالب درختان، بادام كوهي وبه ندرت بنه و افرا در اين منطقه ديده مي شود . ضمن اينكه بوته هاي برگ ريز يكساله و گلهايي همانند گل پامچال به وفور يافت مي شود . دماي هوا به صورت محسوسي كاهش مي يابد و در اغلب زمستانها قله كوه كه ارتفاع 1950 متر دارد، براي مدت كوتاهي پوشيده از برف مي گردد. فصل ها در اين منطقه نسبت به ساير نقاط استان بوشهر متمايزترند و بارندگي نيز زيادتر است .
حيات وحش
حيات وحش اين منطقه، گونه هاي جانوري زيادي را درخود جاي داده است . كه مي توان گفت؛ بدليل وضعيت نسبتا مناسب زیست محیطی،منطقه توانايي افزايش اين گونه های جانوری را در خود دارد . از پستانداران مي توان به قوچ و ميش ، كل و بز،پلنگ، گربه وحشي ، خارپشت ايراني ،تشي ، خفاش ميوه خوار، روباه معمولي وشني ، گراز ، شغال ،كفتار ، گرگ ، خدنگ ، سمور كوهي و انواع جوندگان اشاره كرد . ازرده بزرگ پرندگان در حدود 100 گونه پرنده در منطقه خاييز زندگي مي كنند، از آنها مي توان انواع عقابها، كبك ،تيهو ،كبوترچاهي ، قمري ها ، سبزقبايان ، داركوب سوري و تعداد قابل توجهي گونه هاي گنجشك سانان را نام برد.
از رده خزندگان نيز چندين گونه وزغ ويك نوع قورباغه، اگاما ، اسكينك ، بزمجه و انواع مارهاي سمي همچون جعفري و نيمه سمي مانند تيرمار و غير سمي مثل مارقيطاني در اين منطقه زندگي مي كنند . از ماهيان نيز دو گونه بركه زي از كپور ماهيان (سيپرينيون و گارا) و گونه اي مارماهي مشاهده گرديده است.
گزارش برنامه تنگ بنیون اهرم – استان بوشهر
تاریخ اجرا: 14، 15، 16/9/1390
روز اول
روز دوشنبه مورخ 14/9/1390 ساعت 6 صبح به اتفاق 36 تن از اعضای دیگر باشگاه جلوی پایانه امیرکبیر جمع شدیم تا همراه با دو دستگاه مینی بوس راهی اهرام بشیم ولی از اونجایی که یکی از مینی بوس ها برای گرفتن صورتحساب رفته بود، با تاخیری یک ساعته به ما پیوست. در این بین بعضی از بچه ها به خوردن صبحانه مشغول شدند و بعضی هم به تهیه لوازم ضروری دیگر خود پرداختند. بعد از رسیدن مینی بوس دوم و جا دادن وسایل اعضا راس ساعت 7 عازم منطقه شدیم.
پس از توقف های متوالی بالاخره ساعت 13:00 به دوراهی اهرم – خاییز رسیدیم. اینجا بود که وقتی بچه ها برای پرسیدن مسیر درست پیاده شدند، اسیر خونگرمی و سخاوت اهالی منطقه شدند و با اصرار زیاد آنها یکی از مینی بوس ها به مهدیه سیده شهیده بی بی زبیده و حسینیه بی بی فاطمه اهرم رفت تا برای اعضای باشگاه ناهار دریافت کند.
به محض رسیدن مورد لطف افراد حاضر در مهدیه قرار گرفتیم و بسیار سریع ظروف یکبار مصرف ناهار در اختیار سرپرست برنامه قرار گرفت. ما هم بعد از دریافت ناهارها و گرفتن تعدادی عکس با مسئولین مهدیه و سپاسگذاری از آنها به سمت مینی بوس دوم راه افتادیم. بعد از پیوستن به مینی بوس دوم به مکانی در نزدیکی دوراهی اهرام – خاییز رفتیم و مکانی را برای صرف ناهار انتخاب و توقف کردیم و سپس ساعت 14:00 بسمت روستای بنیون به راه افتادیم.
بالاخره در ساعت 15:00 بعد از عبور از جاده ای پر پیچ و خم به روستای بنیون رسیدیم. روستایی کوچک و با جمعیتی کم که دارای آب، برق می باشد و چند مغازه جهت تهیه خوراکی.
شروع مسیر تنگ از کنار مسجدی، چند صد متر بالاتر از روستا می باشد که ما نیز پس از توقفی کوتاه در روستا به این مکان رفتیم، در آنجا آقای سازگار از بچه هایی که قرار بود در پایان روز دوم به شیراز بازگردند نام نویسی کردند. بعد از آن آماده شدیم و در ساعت 15:30 در یک صف بسمت سرچشمه های واقع شده در انتهای تنگ به راه افتادیم.
تنگه بسیار سرسبز و پوشیده از درختان پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مركبات ، نخل ، كنار ، انجير ،درختچه هايي همچون گز ، خرزهره ، شير بادام ،بوته هايي همچون هلپه ، گون ، گل گندم و علفهايي مثل گاوزبان ، بارهنگ ، دم روباه ، می باشد که هر چه به انتهای آن نزدیک میشویم بر تراکم درختان افزوده می شود، تا جایی که در برخی ازمناطق برای عبور از میان درختان باید نشست. در میان تنگه رودی جاری است که آب آن را چشمه های واقع در انتهای تنگ تامین می کنند. نیزارهای زیبایی اطراف رود را پوشانیده است. هوای منطقه در این فصل از سال بسیار مطبوع و خنک بود.
ساعت 16:30 به چشمه ها رسیدیم. چشمه ها در کنار یکدیگر واقع شده اند و دو حوضچه به عمق حدوداً یک متر را تشکیل داده اند. البته چشمه سمت چپ را به یک منبع آب هدایت کرده اند که پس از پر شدن آن به درون حوضچه سرازیر میشود.
بعلت کمبود جا آقای سازگار از همه خواستند که در برپا کردن چادر نهایت دقت را بخرج دهند تا مبادا کسی در برقراری چادرش دچار مشکل شود و با همکاری بچه ها این امر صورت پذیرفت و همه توانستند چادرشان را برپا کنند.
بچه ها پس از برقراری چادرها، آتشی را افروختند و گرد آن جمع شدند و شام های خود را جهت گرم شدن اطراف آن قرار دادند. پس از صرف شام خانم پناهی، مسئول فنی برنامه اسامی بچه هایی که می خواستند صبح روز بعد در برنامه صعود قله بیرمی شرکت کنند را نوشتند و آقای سازگار سرپرست محترم برنامه ساعت 5:00 را ساعت شروع حرکت اعلام کردند.
روز دوم
بچه هایی که قصد صعود قله را داشتند صبح روز دوم مورخ 15/9/1390 ساعت 4:30 دقیقه با صدا سرپرست از خواب بر خواستند و پس از مهیا شدن راس ساعت 5:00 بسمت قله بیرمی براه افتادند.
مسیر قله از دره بالای چشمه سمت چپ یعنی چشمه ای که دارای منبع آب می باشد شروع می شود که تا پای مسیر اصلی در سمت شرق و بصورت نرمال ادامه می یابد. پس از حدود نیم ساعت کوهپیمایی به یالی میرسیم که کوههای شمالی را به رشته کوه جنوبی متصل کرده است و از آنجا مسیر اصلی قله که در سمت جنوب قرار گرفته شروع میشود.
مسیر از اینجا بسیار پر شیب می باشد که به همین خاطر بصورت زیگزاک می باشد. بعلت مشخص نبودن پاکوب در طول مسیر سنگ چین های متعددی جهت تشخیص آن قرار داده شده که برای قرار گرفتن در مسیر درست باید آنها را تعقیب نمود. باید توجه داشت که حرکت در مسیر درست بسیار اهمیت دارد. چون اطراف آن را دره های عمیق و پرتگاه های خطرناکی را احاطه کرده اند که می تواند در صورت گم کردن مسیر گروه را با مشکل روبرو سازد.
همین جا باید به این نکته نیز اشاره کنم که از آنجایی که تنگ بنیون در ارتفاع 300 متری از آبهای آزاد قرار گرفته و قله در ارتفاع 1950 متری، چیزی حدود 1650 متر را باید صعود کرد که این خود نشان از سختی مسیر دارد.
آقای سازگار طبق صحبت هایی که در جلسات هفتگی باشگاه داشتند، در امتداد مسیر بچه ها را با توجه به میزان آمادگی جسمانی به چند گروه تقسیم نمودند و هر گروه را به سرپرستان با سابقه دیگر باشگاه سپردند که در همین جا باید از زحماتی که آقایان زرهپوش، چابک و کارآمد در میسر شدن این امر کشیدند باید قدرانی و تشکر کنم.
بالاخره گروه اول پس از 45/3 دقیقه یعنی ساعت 8:45 دقیقه به قله رسید و گروهها دیگر یکی پس از دیگری به قله رسیدند.
منظره جنوبی قله بسیار زیبا بود و از آنجا شهرستان خورموج براحتی دیده میشد. البته طبق شنیده های قبلی در صورتی که هوا عاری از گرد و غبار باشد می توان خلیج زیبای فارس را مشاهده نمود که بسبب گرد و غبار ما نتوانستیم شاهد این منظره باشیم. در جهت شمال هم میشد کوه اهرم و با دقت بیشتر یک قله برف گرفته که فکر می کنم تاسک بود را مشاهده کرد.
بچه ها پس از گفتن تبریک به یکدیگر و گرفتن چند عکس یادگاری و مقداری استراحت بسمت پایین حرکت کردند و در نهایت همه گروهها در ساعت 14:00 به تنگه بازگشتند. در این بین بچه هایی هم که در تنگه مانده بودند به آب تنی در حوضچه ها و تدارک ناهار پرداخته بودند.
ساعت:00 16 عده ای از بچه ها که بقصد اجرای دو روزه برنامه آمده بودند، به طرف ابتدای تنگه بازگشتند و بقیه به استراحت پرداختند.
گروه اول راس ساعت 17:30 سوار مینی بوس شده و 23:00 به شیراز رسیده بودند.
روز سوم
طبق قرار قبلی صبح روز سوم 16/9/1390 ساعت 6:30 دقیقه بچه ها با صدای آقای سازگار از خواب برخواسته و پس از آماده شدن جهت آموزش و تمرین فنی به سمت دره مجاور تنگه حرکت کردند.
آقای سازگار قبل از اینکه بچه ها در محل حاضر شوند، زحمت برقراری کارگاه ها را کشیده بودند و پس از حضور آنها برنامه با آموزش صعود قرقره برروی صخره ای حدوداً 6 متری آغاز شد. بعد از تمرین صعود قرقره نوبت به تمرین بولدر در منطقه رسید و آقای سازگار بچه ها را با تکنیک های رایج در بولدرینگ آشنا کردند. سپس نوبت به صعود سنگ کوتاه بوسیله حمایت با گره بولین رسید و تمامی بچه ها این نوع صعود را هم تمرین کردند.
پس از جمع آوری وسایل ساعت 11:00 به تنگه بازگشتیم و چون قرار بر رفتن به حمام آبگرم اهرم شده بود، با اعلام سرپرست بچه ها لوازم خود را جمع کرده و حدود ساعت 12:30 بسمت مینی بوس حرکت کردند. بعد از یک ساعت به ابتدای تنگه رسیدیم و پس از قرار دادن کوله پشتی ها برروی باربند بطرف اهرم براه افتادیم. حدوداً ساعت 15:00 به آبگرم اهرم رسیدم. بعضی به خوردن نهار مشغول شدند و برخی برای بیرون کردن خستگی از تن به حمام رفتند.
ساعت 17:00 بود که بسمت شیراز حرکت کردیم و در نزدیکی هی تنگ ابوالحیات بود که مینی بوس دچار اشکال فنی شد و راننده مجبور شد تا از شیراز تقاضای کمک کند. سرانجام بعد از 3 ساعت مینی بوس کمکی آمد و بچه ها ساعت 2:00 به شیراز رسیدند.
در پایان هم از سرپرست گرامی برنامه آقای شهنام سازگار و دگر سرپرستان محترم که در بوجود آوردن این خاطرات شیرین سهیم بودند کمال تشکر را دارم.
گزارش کتبی و شفاهی: شاهپور امرالهی