گزارش برنامه پیمایش آبپخش خاوری ( خط الراس شرقی ) دنا

تاریخ اجرای برنامه : 25/4/93 لغایت 28/4/93

عنوان برنامه : آبپخش خاوری ( خط الراس شرقی ) دنا یادبود بزرگ بانوی کوهنوردی ایران شادروان لیلا اسفندیاری

سرپرست  برنامه : جناب آقاي عزیز اله زره پوش

نفرات شرکت کننده : 4 نفر   

نام منطقه : خط الراس شرقی دنا / سیسخت / شروع از گردنه بیژن ،  پایان  تنگ کوه گل

ارتفاع از سطح دريا : ارتفاع تقريبي منطقه حدود 4220 متر ( شروع 3200 متر پایان 2590 متر )

موقعيت جغرافيايي محل اجرای برنامه   :  شروع      N  30°52’41˝       E  51°31’32˝

                                                            پایان        ˝N  30°50’35˝       E  51°32’15˝

خصوصیات جغرافیایی :

استان کهگیلویه وبویراحمد با مساحت 16264کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران قرار دارد. این استان بین دو مدار 29 درجه و52 دقیقه، و31 درجه و26 دقیقه ی شمالی و نصف النهار های 49 درجه و55 دقیقه، و51 درجه و53 دقیقه ی شرقی قرار گرفته است. از شمال به استانهای اصفهان وچهار محال و بختیاری ،از شرق با فارس ، از جنوب با فارس و بوشهر و از غرب با خوزستان همسایه است. کهگیلویه وبویراحمد منطقه ی ناهمواری است. حدود سه چهارم مساحت منطقه ازارتفاعات وتپه ماهورها تشکیل شده است. دشتها تنها یک چهارم مساحت را تشکیل می دهند. بلندترین نقطه در این استان قله ی قاش مستان ( بیژن 3)  واقع در شهرستان دنا با ارتفاع 4435 متر وپست ترین نقطه ی آن چره زن در جنوب غربی بی بی حکیمه در شهرستان گچساران می باشد که 197 متر از سطح دریا ارتفاع دارد .

کوههای این استان از رشته کوههای زاگرس به شمار می روند که در شمال با داشتن یخچال های طبیعی سرچشمه رودهای پرآب هستند. کوههای مهمی همچون کوه خائیز در جنوب دهدشت، کوههای نیل وحجال در شمال شرق یاسوج، کوه خامی در شمال شرق گچساران، کوه نور( نیر) در مرکز استان، کوههای سیاه وسفید در بهمئی وشرق لنده وکوه دل افروز در شمال وکوه ساورز از مهمترین کوههای استان به شمار می روند .

دشتهای سروک، دشت روم در شهرستان بویراحمد ودشتهای امامزاده جعفر، لیشتر، دشت گز وباشت در شهرستان گچساران، چرام و دهدشت در کهگیلویه از دشتهای مهم استان هستند.

آب وهوای استان: بدلیل کوهستانی بودن وامتداد این کوهها از شمال غربی به جنوب شرقی وبلندی آنها، همچون سدی در مقابل توده های فعال جوی مقاومت می کنند. از این رو در تنوع آب وهوایی استان مؤثر واقع شده اند ودو نوع آب وهوای سردسیری وگرمسیری به وجود آمده است.

   شهرستان دنا در 35 کیلومتری شمال غربی یاسوج به مرکزیت شهر سی سخت به ارتفاع 2200 متر از سطح دریا قرار دارد ، این شهرستان 63 آبادي دارد كه 51 آبادي در قسمت جنوبي و 12 آبادي در قسمت شمالي آن واقع شده‌اند . كوه دنا و شهرستان دنا به‌دليل ارزش‌هاي متعدد، كوهستاني بودن و وجود عشاير زياد در دامنه‌هاي آن، اهميت ويژه‌اي براي مردم استان و كشور دارد. «سي سخت» در دامنه های دنا مانند نگيني سبز بر دامنه‌ي این رشته كوه است كه آب و هواي بسيار مطبوع و معتدل كوهستاني دارد و در ميان كوه‌هاي سر به فلك كشيده، چشمه‌ها ، آبشارها ، باغ‌هاي انگور و گردو و سيب دارد.

منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین منابع گیاهان داروئی و غیر داروئی کشور است و منطقه کهگیلویه و دامنه های زیبای دنا سرشار از جاذبه های طبیعی است. هم‌چنين انگور، سيب ، گردو و عسل از محصولات اصلي اين شهرستان به‌شمار مي‌آيند .

رشته کوه دنا بهشت کوهنوردان ایران :

    رشته کوه دنا ، بلندترین کوه و بزرگترین چین خوردگی رشته کوه بزرگ زاگرس محسوب شده و  در باختر مرکز فلات ایران بین سه استان کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و فارس واقع شده است.  این رشته کوه از 70 کیلومتری شمال غرب یاسوج ( روستای کتا ) آغاز و به سمت جنوب شرق ۲۰ کیلومتری شرق یاسوج  ( منطقه کاکان ) امتداد یافته است که دارای خطالراسی به طول تقریبا 90 کیلومتر است و در حدود 9۰ کیلومتر طول دارد و دارای ۱۵ کیلومتر پهنای متوسط است .

این رشته کوه زیبا دارای 49 قله بالای 4000 متر میباشد. دنا با بزرگترین مجموعه قله های 4000 متر در ایران همچون گوهری بی همتا در میان رشته کوههای ایران می درخشد. بلندترین قلهٔ آن قاش مستان (  ب‍یژن۳ ) ، ۴۴35 متر ارتفاع دارد و در ۳۵ کیلومتری شمال غربی یاسوج قرار دارد . شهر سی سخت مرکز شهرستان دنا در دامن این کوه جای گرفته است. با توجه به طول زیاد و ارتفاعات گوناگون این رشته کوه بارش سالانه در این کوه از ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌متر متغیراست و رودهای چندی از آن سرچشمه می‌گیرند که نهایتاً با اجتماع آنها سرشاخهٔ اصلی کارون شکل می‌گیرد.

از میان رودخانه‌هایی که از این قله سرچشمه می‌گیرند می‌توان از بشار، خرسان، ریگان، ماربر، مهریان، کوه گل، سریس، تیزاب و دزکرد نام برد.

رشته کوه دنا از شمال غربی تا جنوب شرقی کشیده شده است که به سه رشته اصلی و یک رشته فرعی عمودی توسط سه گردنه، بیژن، مورگل غربی و پوتک تقسیم میگردد.

رشته مرکزی دنا :

   از گردنه بیژن به ارتفاع 3200 متر تا گردنه مورگل غربی به ارتفاع 4100 متر ادامه دارد و دارای 18 قله بالای4000 متر است ، بلندترین قله رشته دنا و همچنین رشته بزرگ زاگرس قله قاش مستان یا بیژن 3 است. قلل دیگر این رشته از گردنه بیژن به ترتیب عبارتند از: بَرد آتش، سی چان 1 ، 2 و 3 ، حوض دال، کرَ سُمی شرقی، کَر سُمی غربی، تنگه  راه (حرا)، بیژن 1 (ماش)، کپیری، بیژن 2 (برج آسمانی)، قِزِل قُله، هِرم، کیخسرو، بن رو، بیژن 3 (قاش مستان) ، قبله، مورگل، مورگل غربی (پازنک) ، مورگل شمالی

رشته شمال غربی دنا :

این  رشته را اصطلاحاً جناح غربی گفته میشود، از گردنه مورگل غربی و قل های کاسه خفر شروع و به قله کل قَدویس ختم میگردد که دارای 21 قله بالاتر از 4000 متر است قله های آن عبارتند از : کل گردل، تل گردل و لوکوره ، پوتک، ایستگاه، قلات بزی و آب سپاه و فردای قیامت ، خرسان شرقی، خرسان غربی، کل فرهاد، کل چال ولی ، کل شیدا، کل بلبل و کل قدویس

کل پازنی، کل شور و چات سوز . این منطقله بکر ترین و دور از دسترس ترین قلل دنا را در خود جای داده است. و تنها چند مسیر محدود برای رسیدن به ارتفاعات این بخش وجود دارد که بیشتر آنها نیز در زمستان غیر قابل استفاده هستند.در مورد صعود زمستانی برخی از قلل بخش غربی اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به احتمال بسیار قوی برخی از قلل این بخش از جمله "قلات بزی" "خرسان شرقی " "خرسان غربی" و"چال وهلی" در زمستان صعود نشده اند.

رشته فرعی شمال دنا :

این رشته دارای 4 قله بالای 4000 متر است که به نام اهرام لوُکوره نیز خوانده شده اند. قله های این مسیر به ترتیب از روستای خفر عبارتند از: حوض دال شمالی، آب اسپید، کل اُواَرزنی و کَل اَسد به گردنه پوتک ختم میگردد .

رشته جنوب شرقی :

    این رشته را اصطلاحاً جناح شرقی گفته میشود، از گردنه بیژن و قله برف کرمو  آغاز شده و تا قله پازن پیر  ادامه دارد و دارای 9 قله بالای 4000 متر به نامهای: برف کِرمو ، نمک، کل خرمن، نول شمالی، نول جنوبی، قاش سرخ ، تاپو، رمُبسه و پازن پیر است.

منطقه حفاظت شده دنا و حیات وحش آن :

   منطقه حفاظت شده دنا وسعتی معادل 93660 هكتار از رشته کوه دنا را شامل می شود . اكولوژي منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرايط ويژه اكولوژيكي در كشور منحصر به فرد است. اين منطقه به صورت يك اكوسيستم ويژه داراي بيش از 1000 گونه گياهي است. شرايط توپوگرافي ويژه وجود آبشارها و رودخانه‌هاي پرآب در منطقه، شرايط سخت و سرد ارتفاعات بلند و برفگير و در نهايت حضور حيات وحش متنوع در آن سبب شده كه اين منطقه به عنوان نمونه‌اي بارز در غرب كشور در رشته كوه زاگرس مشخص شود.

در ارتفاعات منطقه حفاظت شده دنا، به ويژه قلل آن در تمام طول سال يخچال‌هاي طبيعي وجود دارد و ميكروكليماي خاصي را در منطقه ايجاد مي‌كند. از سوي ديگر، اين منطقه از نظر شرايط اقليمي به سه بخش كاملا مجزا شامل ارتفاعات بلند، جنگل‌هاي خشك و نيمه خشك و نيمه استپي سرد تقسيم مي‌شود ، چنين تنوع اقليمي سبب شده كه تنوع حيات وحش و پوشش گياهي بسيار غني در منطقه پديد آيد.

منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرايط ويژه اكولوژيكي در كشور منحصر به فرد است. اين منطقه به صورت يك اكوسيستم ويژه داراي بيش از 1000 گونه گياهي است. منطقه حفاظت شده دنا داراي بيوم‌هاي متنوعي است. بيوم‌هاي كوهستاني و بيوم‌هاي دشتي به تبعيت از تنوع موجود در بيوم‌ها ( اکولوژی ) ، موجب ظهور زيستگاه‌هاي مختلفي شده اند كه شامل: زيستگاه‌هاي آب شيرين، ليتورال، دشتي و كوهستاني است. از اين رو مشاهده مي‌شود كه تركيب جانوري اين منطقه جنگلي زي باشد. از سوي ديگر به علت وجود اراضي كشاورزي گونه‌هاي جانوري استپ و علفزار نيز وارد اين منطقه شده اند.

حيات وحش اين منطقه نيز در گذشته غني بوده و تنوع وحوش در كليه‌ي مناطق دنا كاملا مشهود بوده است.

خرس‌هاي قهوه ای بزرگ ، كبك دري ، عقاب ، كركس ، هما ، پلنگ ، گرگ ، گربه وحشي به ويژه گونه سياه گوش ، سمور ، راسو ، سنجاب ايراني ، شاهين ، بحري ، كبك ،  سنگ چشم ، كمركوهي ، چكاوك ( انواع كيسه دهان ) ، بز و پازن از گونه‌های مختلف جانوران دنا هستند. كل ، قوچ و ميش نيز در منطقه حفاظت شده دنا در حال ازدياد نسل هستند .

از جمله‌ي درختان جنگلي اين منطقه :

بلوط، ارزن، بادام وحشي، گلابي وحشي، بيد و پوشش علفي و بوته‌يي شامل گون، علف پشمكي، جو وحشي، پياز كوهي و ريحان كوهي و انواع مختلف گیاهان دارویی .

 گزارش پیمایش و ِافراز :

      با توجه به برنامه اعلام شده روز چهارشنبه 25/4/1393 ساعت 14:30 از فلکه قصردشت با یکدستگاه سواری پژو که از قبل توسط جناب آقای زره پوش تدارک دیده شده بود  به سمت سی سخت حرکت نمودیم و در مسیر از شهرستان سپیدان گذشته و وارد استان کهگیلویه و بویر احمد شده ساعت 16:45 وارد شهر یاسوج شده و پس از تهیه نان ، میوه ، آب به سمت شهر سی سخت ادامه مسیر داده و پس از عبور از این شهر زیبا ساعت 18:15 به گردنه بیژن رسیدیم . پس از پانزده دقیقه و آماده سازی لوازم و کنترل کوله پشتی ها از مسیر پاکوب به سمت قله برف کرمو حرکت نمودیم و پس از یک ساعت و نیم پیمایش و عبور از تنگه برف کرمو به محل شب مانی (کاسه برف کرمو ) که از قبل پیش بینی شده بود رسیدیم و پس از آماده سازی کمپ را برقرار نموده و شب را در آنجا استراحت نمودیم .  حدود ساعت 6 بامداد بیدار شده و پس از صرف صبحانه ای مختصر ساعت 7 به سمت قله برف کرمه شروع به پیمایش نموده و با توجه به سنگینی کوله ها و هماهنگی سرپرست محترم برنامه از مسیر پاکوب معمول نرفته و به سمت شرقی گردنه برف کرمو حرکت کرده و درست روبروی قله کوله را در مسیر گذاشته و به سمت شمال حرکت نمودیم و از زیر قله از مسیری سنگی و صخره ای به طول 20 متر عبور نمودیم و پس از حدود یک ساعت و ربع در ساعت 8:15 به قله رسیدیم ارتفاع قله برابر با 4150 متر اندازه گیری شد و پس از استراحتی مختصر ، تهیه عکس و تماشای مناظر منحصر بفرد دامنه شمالی ( منطقه پادنا و رود ماربر ) ، باغ های سیب روستای دنگزلو، ده بزرگ کنگان و همچنین باغ های بسیار زیبا ومناظر چشم نواز دامنه جنوبی به سمت ادامه برنامه خط الراس شرقی به سمت قلل نمک و کل خرمن حرکت نموده و در ساعت 9 قله برف کرمو را ترک نمودیم .

در مسیر حرکت به سوی قله نمک با محیط بانان اداره پارک ملی دنا مواجه شدیم و با ارایه مجوز برنامه که قبلا توسط مدیر محترم باشگاه تهیه شده بود ، ادامه مسیر میسر گردید . لازم بذکر است که محیط بانان از ابتدای اجرای برنامه ، فعالیت های گروه را در نظر گرفته بودند. گفت و گو با محیط بانان حدود یک ساعت بطول انجامید . ساعت 11:30  قله نمک را صعود نمودیم . ارتفاع اندازه گیری شده 4052 متر بود . پس از تهیه عکس یادبودی قله را در ساعت 12 به سمت قله کل خرمن ترک نمودیم .

 در بین مسیر استراحت مختصری نمودیم و دوباره با محیط بانان برخورد نمودیم و پس از عبور از گردنه تیغه ای کل خرمن ، ساعت 14 کوله پشتی ها را در دامنه جنوبی کوه گذاشته و به سمت قله رهسپار شدیم . در ساعت 14:40 موفق به افراز قله تیغه ای و زیبای کل خرمن به ارتفاع 4224 متر شدیم . پس از کمی استراحت و تهیه عکس یادبود و زنده کردن یاد و خاطر بزرگ کوه بانوی کوهنوردی ایران شادروان لیلا اسفند یاری و دیگر شهدای کوهستان،  در ساعت 15 به سمت کوله پشتی ها حرکت کردیم . پس از برداشتن کوله پشتی ها و پیمایش مقداری از مسیر قله های نول ، سرپرست محترم برنامه با در نظر گرفتن مدت زمان باقیمانده تا قله های نول تصمیم به توقف و شب مانی گرفتند .  با توجه به نبودن محل مناسب و بدور از وزش باد ، ساعاتی را صرف پیدا نمودن و تسطیح مکان شب مانی نمودیم و در ساعت 17 چادرها برپا گردید. برای دسترسی به  آب به سمت دره مجاور رفته و مقداری از آب حاصل از ذوب برفها را تهیه کردیم .

            شب دوم شب مانی همراه با وزش باد شدید بود . صبح روز جمعه پس از بیدارباش و صرف چای ساعت 7:30 به سمت گردنه نول راهی شدیم و پس از طی مسیر سراشیبی به گردنه نول رسیدیم . این گردنه صخره ای و تیغه مانند می باشد و با احتیاط و از مسیر ایمن آنرا پشت سر گذاشتیم و در ساعت 9 توقف نموده و صبحانه مختصری صرف گردید . ساعت 9:30 به قله و از مسیر طاقچه ای دیواره نول تراورس نموده و در پایین قله کوله پشتی ها را مجددا بر زمین گذاشته و رهسپار قله شدیم . در ساعت 11 بر قله 4116 متری نول شمالی قدم گذاشتیم و پس از دقایق کوتاهی قله را ترک نموده و به سرعت به سمت قله نول جنوبی حرکت کردیم . لازم بذکر است که موقعیت جغرافیایی این دو فله به سمت غرب و شرق می باشد ولی در اصطلاح به آنها شمالی و جنوبی اطلاق می گردد . پس از فرود و برداشتن کوله پشتی ها در ساعت 11:45 به قله 4077 متری نول جنوبی رسیدیم و پس از توقف در ساعت 12 به سمت قله قاش سرخ مسیر را ادامه دادیم . برروی گردنه قاش سرخ برای ادامه مسیر برنامه ریزی نموده و با توجه به کمبود آب و زمان کافی تصمیم به فرود گرفته شد و از صعود قله های بعدی صرف نظر گردید .

   دره قاش سرخ برای فرود انتخاب گردیدکه تا حدی سخت و دارای مسیرهایی با شیب بسیار تند که بعضا سنگلاخی و برخی نیاز به دست به سنگ شدن داشت . این مسیر دشوار با هدایت بسیار خوب سرپرست برنامه و همکاری آقای چابک در مدت هفت ساعت طی شد که از این مدت در حدود یک تا دو ساعت بصورت دست به سنگ طی شد. در ساعت 21 در مسیر بین تنگ گنجه ای و تنگ کوه گل توقف نموده و پس از یافتن محل مناسب اقدام به برقراری کمپ در مجاورت رودخانه های مسیر نمودیم .

            صبح شنبه پس از جمع آوری وسایل ساعت 7:30 به سمت دره کوه گل عزیمت نموده و در طی مسیر با برخورد گرم عشایر منطقه مواجه و با دوغ محلی پذیرایی شدیم . در ساعت 11 به چشمه سردو رسیدیم و در ساعت 12 با همان خودرویی که سرپرست برنامه قبلا تدارک دیده بودند به سمت شیراز حرکت کرده و در ساعت 15:15 به فلکه قصردشت رسیدیم و بدین ترتیب این برنامه به پایان رسید .

وضعیت آب و هوا صاف تا کمی ابری و در ارتفاعات و قله ها ها توام با وزش باد شدید بود .

دراین فصل در طول مسیر این برنامه پیمایش فقط در تنگه کوه گل چشمه وجود داشت و در این مدت آب مورد نیاز را می توان از آب برف ها تامین نمود . در این برنامه از این آب ها پس از حل نمودن قرص های ضد عفونی ، استفاده نمودیم .

هزینه کرایه ماشین رفت و برگشت برای هر نفر 45000 تومان پرداخت گردید .

با سپاس فراوان از مدیریت و هدایت سرپرست محترم برنامه جناب آقای زره پوش و همکاری بیدریغ سایر همنوردان .

اسامی همنوردان : عزیزاله زره پوش ، محمود چابک ، محمد حسین غرقی ، پیمان صادقی

نهیه کننده : پیمان صادقی